جایگاه بانک در ساختار اقتصاد، شبکه بانکی و فرهنگ عمومی ایران از دیرباز این نهاد مهم را به یکی از اصلی‌ترین بازیگران اقتصادی و اجتماعی تبدیل کرده است؛ «تعبیر بازیگر اجتماعی» ازآن‌رو برای نهادی اقتصادی مانند بانک در ایران تعبیری درست و متعارف است که مروری بر فراز و فرودهای اقتصاد کشور و فرهنگ عمومی ایرانیان به‌روشنی نشان می‌دهد بانک‌ها همواره در کانون برنامه‌های اقتصادی دولت‌ها، ملجأ و درعین‌حال مورد نقد مردم بوده و هستند.
تعبیر دقیق‌تری از این جایگاه در ادبیات اقتصادی همان است که در بیان کارشناسان از آن به «بانک محور بودن» اقتصاد در ایران یاد می‌شود. تردیدی نیست که «دریافت تسهیلات» عمده‌ترین و نخستین خواسته از نظام بانکی در ایران است. در این میان «نیز ازجمله مقولاتی است که علاوه بر تکالیف قانونی، آموزه‌های دینی و سنن اخلاقی ما نیز بر آن تأکید دارند و شبکه بانکی کشور اعم از دولتی و غیردولتی برای ایفای نقش خود در این مسئولیت تلاش فراوانی می‌کنند. به منظور بررسی اقدامات انجام‌شده در حوزه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه و تسهیلات عمومی با تمرکز بر حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و بایسته‌های تقویت آن طی میزگردی نقطه نظرات رؤسای شعب بانک توسعه تعاون در سه استان کرمانشاه، خراسان جنوبی و خوزستان را جویا شده‌ایم که مشروح آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
ملائی، مدیریت شعب استان خراسان جنوبی هم در این زمینه گفت: «مستحضرید که بانک‌ها نقش راهبردی در حوزه مسئولیت اجتماعی دارند و حرکت اقتصادی خود را هم در همین راستا با شرایط اجتماعی انتخاب می‌کنند لذا دغدغه‌مند بودن بانک با شرایط اقتصادی اقشار کم‌درآمد جامعه بسیار مهم است و در بانک توسعه تعاون نیز این مهم مورد تأکید ویژه مدیران ارشد – میانی و صف بانک مدنظر قرارگرفته و به خوبی با هدایت هیئت‌مدیره محترم در حال انجام است که موارد آن را هم شاهد هستیم ازجمله نقش بانک در حوزه مسئولیت اجتماعی در قبال حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله و همچنین پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه و تأکید بر تسریع آن با حداقل مدت زمان و کمترین بروکراسی اداری، پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال به نهادهای حمایتی، تسهیلات ارزان‌قیمت اشتغال پایدار روستایی و عشایری و تسهیلات عمومی و سایر که عملکرد مثبت استان خراسان جنوبی گویای این تلاش و تأکید است. در این زمینه تلاش شده همکاران محترم ما در سطح صف با سرعت و دقت و کاهش هرگونه هزینه مازاد و حذف بروکراسی زائد بهترین عملکرد را داشته باشند.
کرمی مدیر امور شعب استان خوزستان نیز در این زمینه گفت: «با عنایت به اقتصاد کشور که عمدتاً بانک محور بوده و عمده تأمین مالی آحاد جامعه از سوی بانک‌ها صورت می‌گیرد، لذا بانک توسعه تعاون نیز در راستای اهداف توسعه‌ای، پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه و عمومی را سرلوحه کار خود قرار داده و به جهت کارکرد اجتماعی و اقتصادی در این بخش از عملکرد مطلوبی برخوردار است. در استان خوزستان نیز با عنایت به حوادثی از قبیل سیل، زلزله، نرخ بالای بیکاری و مشکلات اقتصادی اقشار آسیب‌پذیر استان، بانک در پرداخت این‌گونه تسهیلات حمایتی دارای عملکردی موردقبول بوده است. پرداخت تسهیلات بانک در زمینه تسهیلات تکلیفی و اقشار آسیب‌پذیر و نهادهای حمایتی (بهزیستی و بنیاد شهید) در سال‌های اخیر و به ویژه سال جاری با نگاه تسریع و تسهیل در امور معرفی‌شدگان بوده است. همچنین در پرداخت وام قرض‌الحسنه درمان و تسهیلات عمومی ازجمله تسهیلات خرید کالای اساسی، بانک توسعه تعاون استان خوزستان تأکید دارد تا این تسهیلات حتماً به افرادی تعلق گیرد که نیاز مالی بیشتری داشته و از طبقات آسیب‌پذیر باشند تا گره‌ای از مشکلات فعلی برخی افراد جامعه گشوده شود.
مسعود کسانی، مدیر امور شعب استان کرمانشاه درباره اقدامات بانک توسعه تعاون در حوزه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه و تسهیلات عمومی با تمرکز بر حمایت از اقشار آسیب‌پذیر گفت: با عنایت به ابلاغ راهبردهای هفت‌گانه بانک در سال ۹۹ توسط مدیرعامل محترم که با محوریت شعار جهش تولید و تأکید مکرر مقام عالی بانک بر بند ۴ این راهبردها یعنی «تسهیل و تسریع در پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه و تسهیلات عمومی به منظور حمایت از اقشار آسیب‌پذیر» همکاران استان با هدف اعتلا و تکریم جایگاه و کرامت اشخاص همواره خدمت به اقشار آسیب‌پذیر را در کنار خدمت‌رسانی به بخش‌های مختلف اقتصادی و فعالان تولید مدنظر داشته‌اند. در همین راستا نیز توانستیم در سریع‌ترین زمان ممکن تسهیلات اشتغال روستایی سهم نهادهای حمایتی استان را برای ۷۱۰ نفر متقاضی و اعتبار ۲۰۴ میلیارد ریال در سال ۹۸ جذب و پرداخت کنیم. در سال جاری نیز با جذب حداکثری اعتبارات تبصره ۱۶ دستگاه‌های حمایتی با اعتبار بالغ بر ۲۰۷ میلیارد ریال موفق عمل کرده‌ایم و ۹۰ درصد از اعتبارات مذکور تاکنون به ۳۶۰ متقاضی پرداخت‌شده است.
به گفته وی «در حوادث غیرمترقبه استان مانند سیل و زلزله نیز عملکرد بانک توسعه تعاون درخشان بوده تا جایی که علاوه بر ۲۰۰ میلیون ریال کمک‌های غیر نقدی به میزان ۱۱۰۰ میلیارد ریال اعتبار اشتغال روستایی سهم زلزله به صورت کامل به ۳۰۱۴ نفر پرداخت شد و تسهیلات خسارتی به سیل‌زدگان نیز به مبلغ ۱۴۲ میلیارد ریال به ۲۱۱۳ نفر به‌طور کامل جذب و پرداخت شد. علاوه بر آن از محل منابع داخلی نیز با مساعدت مدیرعامل محترم مبلغ ۱۲۵ میلیارد ریال اعتبار به سیل‌زدگان استان تخصیص‌یافته است.
استفاده از روش‌های هوشمندانه در اهلیت سنجی دقیق
بررسی صلاحیت و اهلیت متقاضیان دریافت تسهیلات خصوصاً تسهیلات قرض‌الحسنه یکی از دغدغه‌های اصلی و دائمی شبکه بانکی در ایران بوده و هست. ازآنجایی‌که متقاضیان این تسهیلات عمدتاً از توانایی مالی کافی برخوردار نیستند، شبکه بانکی همواره این نگرانی را داشته که بازپرداخت تسهیلات اعطاشده با تأخیر مواجه شود و این تسهیلات به سرفصل مطالبات غیر جاری بانک منتقل شود. خوشبختانه بانک توسعه تعاون اجازه نداده این نگرانی و دغدغه مانع پرداخت این تسهیلات شود و راهکارهای خوب و مؤثری را برای سنجش اهلیت متقاضیان مورداستفاده قرار می‌دهد.
ملائی، مدیریت شعب استان خراسان جنوبی هم درباره اهلیت سنجی متقاضیان گفت: «قطعاً آشنا بودن افراد ذی مدخل در پرداخت این تسهیلات، پارامتر مهمی در تشخیص رئیس شعبه و مسئول اعتبارات در روند اهلیت سنجی متقاضیان است و به همین خاطر یکی از روش‌های ما که پاسخ مناسبی نیز از آن گرفته‌ایم استفاده از ظرفیت همکاران بومی است که معمولاً شناخت خوبی از متقاضی و ضامنین دارند. این روش علاوه بر اینکه در شناخت بهتر به کمیته اعتباری کمک می‌کند در تسریع و تسهیل پرداخت تسهیلات نیز تأثیر زیادی دارد. این روش باعث می‌شود اتکای صرف به سامانه اعتبارسنجی که بسیاری از پارامترهای دیگر را در نظر نمی‌گیرد، کاهش یابد.
کرمی مدیر امور شعب استان خوزستان نیز ضمن تأکید بر استفاده از روش‌های مؤثر در اهلیت سنجی گفت: «قاعدتاً رئیس شعبه و مسئول اعتبارات به واسطه مسئولیت خود در تسهیل و تسریع پرداخت این قبیل تسهیلات نقش مؤثری دارند که این موضوع در جلسات و بازدیدهای میدانی از شعب تأکید می‌شود و درخواست شده ضمن حفظ منافع بانک در رسیدگی به درخواست این اقشار آسیب‌پذیر تسهیل گری لازم صورت گیرد و ضمن اعتبارسنجی صحیح با دیدگاه مثبت نسبت به رسیدگی امور اقدام گردد و این موضوع به تمامی کارکنان زیرمجموعه شعبه منتقل تا در تمامی فعالیت‌های بانک این نگاه نمود پیدا کند. ضمن اینکه برخی موارد اضافه‌شده در سیاست‌های اعتباری و اصلاح ضوابط و مقررات اعتباری با رویکرد تسهیل گری در سال جاری موجب ایجاد وحدت رویه در شعب و جلوگیری از اعمال سلیقه شده است».
کسانی، مدیر امور شعب استان کرمانشاه درباره بررسی اهلیت سنجی متقاضیان گفت: «رؤسای شعب و دایره اعتباری اداره شعب با کمک دستگاه‌های اجرایی و ایجاد فضای تعامل و حضور در دستگاه‌های حمایتی، از بدو تشکیل پرونده و قبل از معرفی به بانک نسبت به راهنمایی کارشناسان دستگاه‌های حمایتی اقدام می‌کنند به صورتی که اغلب پرونده‌های متقاضیان مطابق شرایط و ضوابط بانک آماده و به میزان 1.5 برابر اعتبار موجود، طرح معرفی می‌شود. پس از معرفی متقاضیان به جهت اعتبارسنجی اولیه، ارائه ضامنین در شعبه به‌راحتی انجام می‌شود و در صورت بروز مشکل همکاران اعتباری اداره شعب ضمن آموزش و بررسی موردی مسائل از بروز نارضایتی احتمالی جلوگیری می‌کنند.
ظرفیت بانک در پرداخت تسهیلات ارزان قیمت چگونه افزایش می‌یابد؟
وجود این تأکید در پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت به اقشار آسیب‌پذیر در بانک توسعه تعاون طبیعتاً این پرسش را مطرح می‌کند که چگونه می‌توان ظرفیت بانک را در اعطای این تسهیلات افزایش داد؟
کرمی مدیر شعب استان خوزستان نیز ضمن تشکر از هیئت‌مدیره محترم بابت تلاش در جهت افزایش سرمایه بانک گفت: «همچنان نیاز به افزایش سرمایه بانک احساس می‌شود تا بتوان خدمات ارزنده و بیشتری را به جامعه ارائه نمود و امیدواریم با پیگیری مدیران ارشد و موافقت نهادهای مربوطه مانند وزارت متبوع، مجلس شورای اسلامی و... این نتیجه حاصل شود. همچنین همکاری با سایر بانک‌ها و مؤسسات نیز موجب هم‌افزایی و مصرف هدفمند تسهیلات خواهد شد».
ملایی، مدیر شعب استان خراسان جنوبی در این مورد به موضوع کفایت سرمایه بانک اشاره کرد و گفت: «کفایت سرمایه بانک یکی از مؤلفه‌های مهم در خصوص تصمیم‌گیری‌های کلان شبکه بانکی است. زمانی که یک بانک از کفایت سرمایه مطلوب برخوردار باشد شرایط تحول در تأمین منابع و بالطبع تخصیص درست مصارف را فراهم می‌کند بنابراین افزایش سرمایه بانک و تائید استفاده از آن در خصوص پرداخت تسهیلات حمایتی و عمومی، قدرت مانور ارکان اعتباری را در عملکرد این نوع تسهیلات بیشتر می‌کند اما در خصوص استفاده از ظرفیت صندوق ضمانت بخش تعاون عرض می‌کنم که به دلیل بروکراسی شدید یعنی عدم تفویض اختیار به نمایندگی‌های استانی و همچنین هزینه‌بر بودن صدور ضمانت‌نامه قطعاً استفاده از ظرفیت صندوق مورد استقبال جامعه هدف قرار نمی‌گیرد لذا پیشنهاد می‌شود صندوق به لحاظ استفاده بهتر این قشر شرایط صدور ضمانت‌نامه و مراحل و مدت زمان و موضوع تفویض اختیار به نمایندگان استانی را مدنظر قرار دهد».
کسانی، مدیر امور شعب استان کرمانشاه در تشریح راهکارهایی که به افزایش ظرفیت پرداخت این نوع تسهیلات کمک می‌کند، گفت: «با عنایت به تغییر نگرش مردم در سپرده‌گذاری ارزان‌قیمت و سوق سپرده‌ها به سمت سپرده‌های گران قیمت و رقابت ناسالم بانک‌های خصوصی در جذب منابع گران‌قیمت با نرخ سود بانکی نامتعارف، منابع موجود کفاف نیازهای بخش تعاون را نخواهد داد لذا افزایش سرمایه و ایجاد تعامل با ادارات زیرمجموعه بخش تعاون و سایر دستگاه‌ها توسط استان‌ها و ستاد توصیه می‌شود، علاوه بر آن در صورت حمایت صندوق سرمایه‌گذاری تعاون و تفویض اختیار به نمایندگی‌های استانی و تخفیف کارمزد و تسریع در صدور ضمانت‌نامه‌ها می‌توان علاوه بر رسوب منابع صندوق ضمانت نزد بانک، در تسهیل ارائه تضمینات نیز کمک شایان توجهی کنند».
ضرورت اقدامات داخلی برای تسهیل و تسریع پرداخت تسهیلات
کرمی مدیر شعب استان خوزستان در تشریح روش‌های مؤثر برای تسهیل پرداخت این قبیل تسهیلات گفت: «نظر به اینکه لازمه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه و عمومی، تجهیز منابع و تخصیص بهینه است؛ بنابراین انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان‌ها، شرکت‌ها و ... که سبب افزایش منابع ارزان‌قیمت بانک گردد و همچنین دریافت خط اعتباری از سوی بانک مرکزی، ضروری به نظر می‌رسد. انعقاد تفاهم‌نامه‌ها با نهادهای حمایتی و متولیان حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه و همچنین ادامه تسهیل گری‌های صورت گرفته در سال جاری، در سیاست‌های اعتباری سال‌های آتی، سبب وحدت رویه و پرداخت هدفمند و بهینه تسهیلات به جامعه هدف خواهد شد».
ملایی مدیر شعب استان خراسان جنوبی هم معتقد است «تفویض اختیارات بیشتر به ارکان اعتباری شعب، استفاده از سازوکار تشویق جهت ارکان اعتباری شعبه در خصوص تسریع در پرداخت این‌گونه تسهیلات، تسریع در ایجاد زیرساخت‌های مدنظر در سامانه بانکداری علی‌الخصوص تسهیلات مشمول کرولا، یکسان‌سازی دیدگاه همکاران حوزه نظارتی بانک به جهت جلوگیری از بوجودآمدن تضاد آرا و برداشت‌های شخصی در زمان رسیدگی به پرونده‌های تسهیلات مدنظر (عمومی و قرض‌الحسنه ضروری)» کمک زیادی به ارتقای جایگاه بانک توسعه تعاون خواهد کرد.
گذشته از افزایش سرمایه، کسانی مدیر شعب بانک در استان کرمانشاه، انجام مواردی مانند «تسریع در ایجاد زیرساخت‌های امهات به جهت تعیین تکلیف مطالبات و جلوگیری از به وجود آمدن موانع ارائه خدمات بانکی به مشتریان در سیستم بانکی و کمک به تسهیل بازپرداخت اقساط عقب‌افتاده ناشی از تورم و تعطیلی‌های مبارزه با بیماری کرونا، تأمین کمبود کارکنان شعب در استان‌هایی که تکالیف اجتماعی محول شده از طریق تغییر وضعیت نیروهای شرکتی و جذب نیروی جایگزین به جهت جلوگیری از فرسوده‌شدن همکاران دیگر و تسریع در ارائه خدمات بانکی در شعب به مشتریان - انعقاد تفاهم‌نامه‌های کشوری با دستگاه‌های حمایتی جهت نظارت بر طرح‌ها و ضمانت پرونده‌های اعتباری با پشتوانه مستمری‌های پرداختی به مستمری‌بگیران، ارائه راهکار حقوقی مناسب در جهت به‌کارگیری یارانه افراد به عنوان تضمین پرونده‌های اعتباری، تفویض اختیار صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون به نمایندگی‌ها در جهت صدور ضمانت‌نامه خرد با شرایط مناسب در جهت تسهیل و تسریع در ارائه ضمانت، ارائه راهکار مناسب جهت صدور بیمه‌نامه توسط بیمه پوشش بانک و تضمین بازپرداخت اقساط، افزایش حدود اختیارات شعب جهت پرداخت تسهیلات عمومی از ۳۶ ماه به ۴۸ ماه موجب افزایش نقش‌آفرینی بانک توسعه تعاون در کمک به اقشار آسیب‌پذیر عنوان کرد».
