اقتصادی که متکی بر ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی است و عملیاتی شدن آن در کشور، ضمن به ارمغان آوردن رفاه عمومی و رفع مشکلات معیشتی مردم، باعث جلوگیری از خسارت آفرینی بر پیکره اقتصاد ملی می‌شود. اعمال سیاست‌های حمایتی از سوی دولت و زدودن مقررات و بخشنامه‌های غیر ضروری می‌تواند گامی مؤثر باشد.
از موانع دیگر در جهش تولید، اشکالات ساختاری است که می‌بایست ضمن تغییرات ساختاری در کنار فرآیند چابک سازی، زمینه بروز فرصت‌های بکر برای اقتصاد کشور و نفوذ به صنایع جدید فراهم گردد و در این بین بانک توسعه تعاون به عنوان بانک تخصصی و توسعه‌ای در نظام اقتصادی کشور می‌تواند نقش به سزایی داشته باشد. اهمیت فوق العاده بررسی کم وکیف شاخص‌های تأثیر گذار در جهش تولید در نظام اقتصادی کشور باعث گردید تا این بخش از میزگرد را به انعکاس نقطه نظرات و دیدگاه‌های کارشناسی همکاران محترم جناب آقایان: ایرج شیخ زاده مدیر امورمشتریان و بانکداری شرکتی، حمیدرضا البرزی مدیرامور اعتباری و سرمایه‌گذاری، حسن شریفی مدیر امور طرح و برنامه، فرشید طهمورثی مدیر امور بین‌الملل اختصاص دهیم. امید است مورد قبول خوانندگان گرامی واقع گردد.
تعریف شما از جهش تولید چیست؟
ایرج شیخ زاده: مفهوم جهش تولید ارتباط تنگاتنگی با نظریه چرخه‌های تجاری و مفهوم رونق تولید دارد. طبق مبانی نظریه چرخه‌های تجاری، وقتی سطح تولید چندین دوره در کمتر از سطوح بلند مدت خود بماند، رکود کامل شکل می‌گیرد. در این شرایط هدف اول سیاست گذار اقتصادی بازگشت تولید به رشد بلند مدت خود می‌باشد. لذا سیاست گذاری برای حرکت در مسیر افزایش تولید و جدا شدن از وضعیت رکود کامل گام نهادن در وضعیت «رونق تولید» است. نکته مهمی که باید به آن توجه نمود این است که قرار گرفتن در وضعیت رونق تولید تا رسیدن به سطح مطلوب تولید و رونق کامل هم متفاوت و هم زمان بر است. در واقع اقتصاد تحت رکود کامل که در مسیر رونق تولید قرار می‌گیرد به یکباره به سطح تولید ایده آل و وضعیت رونق کامل نخواهد رسید. در اینجا اگر سیاست گذار اقتصادی بخواهد به لحاظ زمانی مسیر رسیدن به سطح تولید ایده آل را سریع‌تر طی کند نیاز به «جهش تولید» دارد. در واقع، راهبرد جهش تولید بر تسریع در به اوج رساندن تولید و رسیدن به سطح تولید ایده آل در کمترین زمان ممکن تمرکز می‌کند.
اساساً اقتصاد ایران ظرفیت تحریم پذیری بسیار بالایی دارد و به راحتی قابلیت تحریم شدن است. دلیل این اتفاق را می‌توان در خام فروش بودن و نداشتن تنوع تولید کشور جستجو کرد. برای حل مشکل راحت تحریم شدن قاعدتاً باید کاری کرد تا هزینه‌های اعمال تحریم علیه کشور افزایش یابد و این اتفاق با جهش و تنوع دادن به تولید کشور محقق می‌شود. زیر سایه کاهش شدید درآمدهای نفتی، تلاش برای جهش تولید، قابلیت‌ها و ظرفیتهای واقعی کشور برای اقتصاد بدون نفت و مشخصاً عدم وابستگی بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات به نفت را نشان خواهد داد.
حمیدرضا البرزی: به نظر می‌رسد مفهوم «جهش تولید» شامل مجموعه‌ای از عوامل تأثیرگذار در مدیریت بهینه کمیت و کیفیت تولید ملی می‌باشد؛ بطوریکه مجموعه‌ای از عوامل و فرایندهای اساسی در مقوله جهش تولید تأثیرگذار است و فعال سازی بنگاههای اقتصادی علی الخصوص واحدهای تولیدی در اولویت بوده و نسبت به تولید اهتمام ویژه‌ای می‌طلبد. همانطور که وضعیت کیفیت و کمیت تولید ملی در سنوات گذشته به خوبی نشان می‌دهد دلایلی مانند؛ سوء مدیریت مدیران بنگاههای اقتصادی، فرسودگی ماشین آلات و تجهیزات تولیدی یا از رده خارج شدن تکنولوژی بکار گرفته شده در واحدهای صنعتی، مشکلات موجود در تأمین و واردات مواد اولیه یا ماشین آلات تولیدی مورد نیاز با منشأ خارجی به دلیل شرایط تحریم و وضعیت کشور و یا عدم امکان جابجایی پول، مشکلات همیشگی موجود در تأمین نقدینگی مورد نیاز واحدهای تولیدی به منظور حرکت منظم و مستمر چرخهای تولید و... منجر به تعطیلی فعالیت‌های تولیدی گردیده و یا اینکه با ظرفیتی بسیار کمتر از ظرفیت اسمی و عملی واقعی خود مشغول به تولید بوده‌اند.
لذا موضوع «جهش تولید» را از دو منظر اصلی می‌توان مورد مطالعه نمود:
الف) جهش در کمیت تولید
ب) جهش و ارتقاء در کیفیت تولید
کمیت تولید مستقیماً با تأمین نیاز بازار و تقاضاهای داخلی کشور در آن بخش خاص و نیز رفع وابستگی به واردات از خارج از کشور مرتبط است.
کیفیت تولید به طور مشخص، رفع مطلوب، به جا و شایسته نیاز مصرف کننده را از محصول مورد نظر، مورد توجه قرار می‌دهد و یکی از مهمترین پارامترهای پایداری و دوام یک واحد تولیدی به شمار می‌رود.
اهمیت ارتقای همزمان کیفیت و کمیت تولید را می‌توان در حفظ مشتری داخلی و دستیابی به بازارهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای به وضوح دید. ضمن اینکه مورد دوم می‌تواند در شرایط فعلی اقتصاد کشور - که با تحریم فروش نفت و نیز کاهش شدید و چشمگیر بهای هربشکه نفت تا سطح 20 دلار، بیش از پیش منقبض گردیده به ارزآوری منجر شود.
حسن شریفی: جهش تولید در واقع رشدی پایدار، با ثبات و فراگیر در عرصه تولید است به طوریکه بتوان بازده صعودی نسبت به مقیاس و ارزش افزوده حداکثری دست یافت و از کلیه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود عوامل تولید، حداکثر بهره لازم برده شود.
فرشید طهمورثی: تولید (Production)، از اصطلاحات علم اقتصاد، به معنی تهیه کالا و خدمات مورد نیاز با استفاده از منابع و امکانات موجود است. از طرفی هر شاخص اقتصادی که به یکباره با یک افزایش محسوس و غیرقابل پیش‌بینی مواجه می‌شود، به آن جهش می‌گوییم؛ یعنی جهش به معنای افزایش سطح بالا و دفعی در مقابل افزایش کم و تدریجی است؛ بنابراین جهش تولید به معنای حمایت همه جانبه از بنگاههای تولیدی می‌باشد به نحوی که هر سازمانی در حوزه کاری خود نقش تسهیل گر را داشته و موانع مرتبط با توسعه عملکرد بنگاههای تولیدی را به حداقل برساند که با توجه به رسالت بانک در تأمین مالی (کوتاه مدت یا بلند مدت) اعم از سرمایه در گردش، سرمایه ثابت در قالب توسعه یا ایجاد واحد تولیدی زمینه جهش در اقتصاد و تولید را فراهم می‌نماید. جهش تولید و در نتیجه رشد اقتصاد درون زا کمک می‌کند تا علاوه بر رفع نیازهای جامعه و در گام‌های بعدی، صادرات کالا، دانش و نوآوری نیز رشد پیدا کند.
برای رسیدن به جهش تولید، چه مؤلفه‌هایی نقش‌آفرینی می‌کنند؟
ایرج شیخ زاده: تحقق راهبرد جهش تولید، نیازمند فراهم آوردن مقدمات و شرایط متنوعی است که مهمترین آنها به شرح ذیل است:
رفع موانع سرمایه‌گذاری و بهبود محیط کسب‌وکار بخش خصوصی و تعاونی، هماهنگی دولت و مجلس برای مدیریت و نظارت نزدیک بر روند پیاده سازی و اجرای سیاست‌های کلان و تمرکز عملی و جدی بر جهش تولید در سال 1399.
دستیابی به رشد اقتصادی مطلوب و جهش در تولید کالا و رشد صادرات با حمایت از فعالان اقتصادی و تسهیل در فرآیند صادرات.
سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی و تشویق بخش خصوصی و تعاونی به سرمایه‌گذاری توسط دولت
رفع مواردی همچون نرخ بیکاری و تورم بالا، نوسانات نرخ ارز، تحریم‌ها، رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی منفی، به عنوان موانع تحقق شعار سال 1399
رونق تولید یا جهش تولید به معنی ایجاد ظرفیتهای جدید برای تولید، کسب درآمد، سرمایه‌گذاری، اشتغال و... است، اما اگر مراحل توسعه در این دو مفهوم را مقایسه کنیم، در رونق تولید باید به تولید انبوه برسیم، درحالی که در جهش تولید باید گام‌های بلندتری در ظرفیتهای اقتصادی برداشته شود تا جهش صورت بگیرد.
در طول سالیان گذشته تولید همواره در ایران با چالش‌ها و موانع زیادی روبه‌رو بوده است؛ بطوریکه ضعف‌های فراوان در قوانین، مقررات و رویه‌های اداری موجب شده تا تولید را با ریسک‌های زیادی مواجه کند؛ برای حرکت در مسیر جهش تولید باید این چالش‌ها را شناسایی و برطرف کرد.
یکی از نقاط آسیب‌پذیر جهش تولید، ورود کالای قاچاق به کشور است که عدم رفع این معضل، مشکلات زیادی را برای واحدهای تولیدی ایجاد می‌کند. با وجود کالای قاچاق، تولیدات رسمی و قانونی کشور که انواع عوارض و مالیات‌ها را پرداخت کرده‌اند، امکان رقابت و تولید نخواهند یافت. ساماندهی نظام تعرفه‌ای و تسهیل تشریفات ورود کالا از طرق رسمی که لازم است در دستور کار وزارت صمت قرار گیرد. نظام تعرفه‌ای و کاهش تعداد طبقات تعرفه‌ای و نرخ تعرفه‌ها یکی از عوامل کاهش انگیزه مبادرت به قاچاق کالا است؛ به عبارت دیگر حمایت‌گرایی باید مبتنی بر یک برنامه توسعه صنعتی و حمایت از صنایع مزیت‌دار صورت گیرد و از نگاه درآمدی به نرخ تعرفه‌ها باید اجتناب کرد. همچنین مواردی ازجمله مبارزه با تأمین مالی و عرضه کالای قاچاق در سطح کشور و اقدامات مناسب فرهنگی جهت حذف کالای قاچاق از سبد مصرفی جامعه در کنار افزایش کیفیت و کاهش قیمت تولیدات داخلی و کاهش هزینه و زمان واردات مواد اولیه و کالای واسطه‌ای باید در تصویب و اجرای قوانین مدنظر باشد. لذا اصلاح عملکرد بازارچه‌های مرزی و ساماندهی معافیت‌ها به منظور کاهش زمینه سوءاستفاده و کنترل همه مبادی ورودی توسط گمرک در کنار استفاده از ظرفیت سامانه‌های کنترل تولید و تجارت و رصد تمام فعالیت‌ها از طریق سازوکارهای مالیاتی و کنترل تراکنش‌ها می‌تواند صرفه کالای قاچاق را کاهش دهد.
حمیدرضا البرزی: به منظور ایجاد شرایط جهش تولید، در ابتدا می‌بایست پیش زمینه‌های آن به خوبی شناسائی شده و مورد تحلیل قرار گیرند. جهش تولید مقدور نیست مگر با:
اصلاح ساختارهای مورد نیاز (گمرکی، مالیاتی، بانکی و...) با کمک دولت و مجلس
ارائه مشوق‌های مختلف (نظیر تسهیلات گمرکی و مالیاتی و...)
جلوگیری از برخورداری و دسترسی برخی افراد و گروهها از رانت‌های مختلف اطلاعاتی و اقتصادی و...
جلوگیری از قاچاق
جلوگیری از واردات بی رویه
تلاش در جهت تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش بنگاههای تولیدی
به کارگیری ظرفیت و توان دیپلماسی کشوربه منظور برقراری روابط بین‌المللی با سایر کشورها در جهت تسهیل مبادلات پولی، بانکی، لجستیکی... و اعراض از هرگونه خود تحریمی در حد امکان.
استفاده از ظرفیتهای فنی موجود در کشور جهت کمک به بازسازی و نوسازی تجهیزات واحدهای تولیدی
لحاظ نمودن ردیف بودجه‌های مشخص طی سنوات متوالی جهت یاری رسانی به واحدهای تولیدی مشکل دار (اهمیت این بند در این است که گرچه در سالهای گذشته وظایف و تکالیف متعدی بر عهده بانک‌ها جهت حمایت از تولید و تولید کننده بوده است، لیکن توجه به وضعیت فعلی شبکه بانکی کشور، با وجود مشکلات مختلفی که خود نیزبه آن دچاراست، لزوم اتخاذ راهکارهای دیگری را توسط دولت و مسئولان تصمیم گیر، عیان می‌سازد.)
استفاده از ظرفیت شرکتهای دانش بنیان و سرمایه‌گذاری در این حوزه
حسن شریفی: تحقق جهش تولید، تابع عوامل متعددی در سطح اقتصاد کلان و سیاست‌ها و برنامه‌های ملی، قوانین و مقررات و رویه‌های مرتبط با تولید و حوزه‌های محیط کسب‌وکار، پولی، بانکی و ارزی، بازرگانی و امثالهم می‌باشد. در طول سالیان گذشته تولید همواره با موانع و چالش‌های متعدد و ریسک‌های زیادی مواجه بوده است. در این شرایط بروز شوک‌های اقتصادی همانند شوک نرخ ارز، تحریم‌های ظالمانه، رکود اقتصادی، کاهش قدرت خرید مردم، بخش‌های تولیدی را بیش از پیش دچار چالش کرده است. در چنین شرایطی انگیزه‌های لازم به منظور ورود به بخش تولید کمرنگ شده و بازارهای مربوط به سوداگری، واسطه گری و سفته بازی، از جمله طلا و ارز با استقبال مواجه می‌شود.
فرشید طهمورثی: اصلاح ساختار تولید، به حداقل رساندن فرآیند صدور مجوزها، توسعه دولت الکترونیک، توسعه کانون‌های تولیدی خرد، تکمیل زنجیره تولید با بهره‌مندی از توانایی نخبگان، تأمین مالی به هنگام، گسترش صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی و تکیه بر مزیت‌های بومی تولید از محورهایی است که باید در راستای جهش در تولید مورد توجه قرار گیرد. جهش تولید نیازمند اولویت‌بندی، تعاون و هم‌افزایی است به عبارتی باید حرکت زنجیره‌ای و هماهنگ به وجود آید و بر همین اساس است که در تحقق جهش تولید علاوه بر دولت، مجلس و قوه قضائیه نیز نقش بسزایی ایفا می‌نمایند.
نقش نظام بانکی در راهبری و حمایت از جهش تولید چیست؟
ایرج شیخ زاده: عبور از سیاست پول پاشی کور برای رشد تولید و اشتغال و اعمال سیاست «هدایت اعتبار» که مبانی و تجربیات بین‌المللی آن در دسترس است، باید در دستور کار قرار گیرد. تمرکز سیاست هدایت اعتبار و ارائه مشوق‌های دولت باید به کسب‌وکارهایی باشد که دارای سه ویژگی ضریب فزاینده تولیدی بالاتر، ضریب اشتغال بالاتر و وابستگی کمتری به واردات واسطه‌ای و ارز هستند.
اختصاص تسهیلات بدون سود به تاجران برای رونق صادرات، با استفاده از الگوی بعضی کشورها نظیر چین
ایجاد انگیزه سرمایه‌گذاری صاحبان سرمایه در حوزه تولید. باید بپذیریم فعالان عرصه اقتصاد به‌دنبال کسب سود بیشتر با ریسک پایین‌تر هستند و صاحبان سرمایه با تمام اختلافات در این موضوع اجماع نظر دارند.
در این زمینه سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی بسیار مهم است و باید سیاست‌های هدف گذاری تورم را مدنظر قرار دهد تا ثبات و آرامش در بازار ایجاد شود. به عنوان مثال عملیات بازار باز به عنوان یکی از سیاست‌های پولی و بانکی می‌تواند بازار دارایی را کنترل کند و نقدینگی سرگردان را به این بازار هدایت کند. همچنین، باید ضرب آهنگ تحریم‌ها گرفته شود و اگر فرصتی برای دیپلماسی اقتصادی ایجاد شد، تعدیل تحریم‌ها در این زمینه کمک می‌کند.
تقویت نقش بخش تعاونی، خصوصی و دولت در تحقق شعار سال: مرز مشترک بین دولت، بخش تعاونی و بخش خصوصی سرمایه‌گذاری است که بین این چند بخش اشتراک ایجاد می‌کند. بخش تعاونی و خصوصی باید بازوان فعالیت‌های اقتصادی باشند زیرا این بخشها می‌توانند انگیزه برای سرمایه‌گذاری را ایجاد کنند که دولت در این زمینه باید با تسهیلات، تشویق و حمایت، انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری را ایجاد کند. همچنین از طریق سیاست‌هایی همچون تأمین منابع مالی، ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری، تعدیل محیط کسب‌وکار، اصلاح قانون کار می‌تواند در تقویت نقش بخش خصوصی در اقتصاد و جهش تولید نقش
داشته باشد.
جدای از ایجاد تسهیلات و رفع موانع تولید، چاره‌ای جز توقف سودآوری فعالیت‌های غیرمولد نظیر کسب سود از خریدوفروش مکرر مسکن، خودرو، سکه، طلا، ارز و... وجود ندارد. چراکه با وجود سود بالای این نوع سوداگری‌های نامولد، سرمایه‌گذاری تولیدی و اشتغال‌زا، طبعاً جذابیت اقتصادی ندارد.
برای هدایت سرمایه به سمت فعالیت‌های مولد ضروری است قوانین لازم برای شناسایی و اخذ مالیات بر فعالیت‌های نامولد همچون عایدی سرمایه (CGT) و سود سپرده‌های بانکی بیشتر از یک حد معین وضع گردد و در ازای آن مالیات بر سود تولیدکنندگان کاهش یابد.
حمیدرضا البرزی: نظام بانکی مانند سایر بخش‌های اقتصادی کشور می‌بایست برنامه ریزی لازم جهت جهش تولید کشور داشته باشد؛ و در این خصوص نظام بانکی همسو با برنامه‌ها و اولویت‌های کاری ابلاغی بانک مرکزی ج.ا.ا اقدامات و حمایت‌های لازم در خصوص تأمین منابع مالی و تسهیلات دهی و تقویت واحدهای تولیدی و سایر واحدهای اقتصادی اقدامات لازم اعمال می‌نمایند.
حسن شریفی: قطعاً مهمترین معضل فعلی تولید تأمین مالی بنگاه‌هاست، با توجه به آنکه واحدهای تولیدی همواره نیازمند منابع مالی گسترده‌ای برای خرید تجهیزات، کالاهای واسطه‌ای، مواد اولیه و هزینه‌های دیگر خود می‌باشند، شبکه بانکی می‌تواند در تأمین مالی این واحدها چه واحدهای تولیدی در حال فعالیت و چه واحدهای تولیدی تازه تأسیس شده، نقش قابل توجهی داشته باشد. همچنین تسهیل در شرایط صدور ضمانت‌نامه و تخفیف در کارمزد مربوطه و کاهش مبالغ نقدی آن، حمایت از تولیدکنندگان و زنجیره تولید از طریق توسعه تأمین مالی با استفاده از اعتبارات اسنادی داخلی که زنجیره بین فروشندگان و تولید کنندگان مواد اولیه و محصولات نهایی را ازلحاظ اعتباری تأمین مالی می‌نماید، باعث تسریع، تسهیل و تضمین در گردش عملیات بین آنان می‌گردد.
فرشید طهمورثی: هدفگذاری جهش تولید نیازمند برنامه ریزی و سیاستگذاری کلان در نظام بانکی و بازارهای مختلف بوده و نیازمند طرح و برنامه‌های همسو از سوی بانک مرکزی، وزارت امور اقتصاد و دارایی و همچنین سایر وزارتخانه‌های مرتبط بویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت است. لیکن در حوزه بانکی نیز شناسایی واحدهای تولیدی، ارائه تسهیلات بانکی به آنها، تهیه و تدوین مشوق‌های صادراتی (اعم از تخفیف نرخ سود و کارمزدهای مترتبه و...) و نیز اولویت بندی طرح‌ها می‌تواند از جمله اقدامات نظام بانکی در راستای حمایت از جهش تولید در نظر گرفته شود.
برهمین اساس و در راستای حمایت از جهش تولید بانک‌ها می‌بایستی ضمن شناسایی صنایع مولد و بررسی و تخمین مدت زمان لازم جهت بازدهی مناسب طرح‌ها، با بهینه سازی در این حوزه‌ها سرمایه‌ها را به سمت طرح‌ها و پروژه‌های مناسب‌تر هدایت نمایند.
جایگاه بانک توسعه تعاون به عنوان تنها بانک توسعه‌ای و تخصصی بخش تعاون در کمک به تحقق جهش تولید چیست؟
ایرج شیخ زاده: واقعیت این است که اقتصاد ایران برای رفع مشکلات تولید داخلی ضمن اینکه نیازمند اصلاحات اساسی در چهار محور اصلی بانکی، ارزی، مالیاتی و خصوصی‌سازی است؛ نیازمند مسئولانی است که به اوضاع جنگ اقتصادی و اینکه تنها راه نجات کشور اعتماد به ظرفیتهای بی‌نظیر داخلی است، باور داشته باشند.لذا تبیین وضع موجود و شناخت ریشه‌ها و آسیب‌های بخش حقیقی و تولید در ایران از منظر پولی بانکی، محیط کسب‌وکار، اقتصاد کلان و بازرگانی به همراه ارائه راهکارها و پیشنهادهای سیاستی کوتاه‌مدت با قابلیت عملیاتی، زمینه ساز انگیزه بخشی اجتماعی در جهت سرمایه‌گذاری برای تولید داخلی است.
جایگاه بانک توسعه تعاون تا حد زیادی به سیاست‌های کلان دولت برای حمایت از بخش تعاونی بستگی دارد، بدین معنی که در صورت اختصاص منابع و تسهیلات دولتی و همچنین ردیف‌های بودجه‌ای حمایتی، می‌توان به صورت هدفمند نسبت به حمایت از فعالان اقتصادی اقدام کرد.
حمیدرضا البرزی: بانک توسعه تعاون به عنوان یکی از بانکهای توسعه‌ای و تخصصی با ویژگی‌های فرابخشی بودن عملیات آن و با تکیه بر ارزش‌های متعالی بخش تعاون، نقش حیاتی در تسریع رشد اقتصادی کشور، توزیع عادلانه‌تر درآمد، بهبود خدمات، اشتغال زایی، گسترش عدالت اجتماعی، توزیع فرصت‌های شغلی ایجاد شده بین مناطق مختلف کشور و کمک به توسعه بخش تعاون ایفا می‌نماید. در خصوص تحقق اهداف عالیه جهش تولید، بانک توسعه تعاون پس از ابلاغ شعار اقتصادی سال راهبردهای هفت گانه با محوریت افزایش سهم بخش تعاون در اقتصاد ملی، تأمین نیاز سرمایه در گردش کسب‌وکارها، حمایت از طرحهای ملی علی الخصوص بخش تولیدی، حمایت از اقشار آسیب پذیر و... ابلاغ گردیده که در راستای تحقق مأموریت‌های بانک کلیه قابلیت و پتانسیل‌های بانک مورد بهره برداری قرار گیرد.
حسن شریفی: شرایط رکورد تورمی با مختصات شوک هزینه، نیاز تأمین مالی واحدهای تولیدی را افزایش می‌دهد و از سویی بانکهای خصوصی به دلیل افزایش احتمال نکول تسهیلات، در اعطای تسهیلات به این واحدها رغبت چندانی نشان نمی‌دهند؛ بنابراین در چنین شرایطی باید علاوه برایجاد ساز و کارهای انگیزشی برای این بانک‌ها، به افزایش انگیزه و توان تسهیلات دهی بانکهای دولتی بویژه بانکهای تخصصی و توسعه‌ای اهتمام ویژه بعمل آید. بانک توسعه تعاون در راستای رسالت ذاتی خود جهت تقویت مالی تعاونیها با تمرکز بر هر بخش با استفاده از نهادهای عامل آن بخش و انعقاد تفاهم‌نامه و تأمین مالی فعالین آن رسالت خود را به انجام رسانیده است و در سال جاری نیز در نظر دارد با عنایت به نامگذاری صورت گرفته، در این راستا گام بردارد.
فرشید طهمورثی: امروزه باتوجه به جهانی شدن اقتصاد نقش مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خویش بیشتر از همیشه احساس می‌شود. از آنجائی که تنها در نظام تعاونیها ساز و کاری داوطلبانه و اختیاری در جهت تجهیز منابع و رسیدن به اهداف گروهی و جمعی وجود دارد می‌توان بیان کرد چنانچه اصول و ارزش‌های تعاون به درستی مورد استفاده قرار گیرد، بخش تعاون همراه با سایر بخش‌های اقتصادی در یک اقتصاد سالم موجب رشد و شکوفایی تولید و در نتیجه اقتصاد کشور خواهد شد. از این رو بانک توسعه تعاون به عنوان تنها بانک تخصصی بخش تعاون در صورت شناسایی دقیق تعاونیهای فعال در بخش تولید به منظور تأمین مالی هدفمند و پشتیبانی در راستای بهبود مستمر توسعه فعالیت آنان، می‌تواند نقش سازنده و موثری در کمک به جهش تولید ایفاء نماید.
بانک توسعه تعاون تا چه میزان می‌تواند با ارائه تسهیلات به تعاونیها در راستای جهش تولید گام بردارد؟
ایرج شیخ زاده: بسیاری از آسیب‌های اجتماعی از جمله افزایش سن ازدواج، طلاق، اعتیاد، کاهش فرزند آوری، به خاطر بیکاری و مشکلات اقتصادی است. جهش تولید به ارتباط بین صنعت و دانشگاه، پژوهش‌های کاربردی و فعالیت‌های دانش بنیان رونق می‌دهد. لذا بانک توسعه تعاون، به دلیل برخورداری از اهداف توسعه‌ای، می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای در حمایت از تعاونیهای مولد داشته باشد تا از این طریق، بخشی از مشکلات اجتماعی را حل کند.
حمیدرضا البرزی: در خصوص ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش‌های اقتصادی لازم به توضیح است بخش‌های مختلف اقتصادی کشور به تناسب مناطق مختلف کشور از پتانسیل‌های متفاوت برای تولید محصولات دارا می‌باشند و با توجه به اینکه منابع مالی قابل تخصیص نسبت به نیازهای فعالان اقتصادی محدود می‌باشد ضروری است برنامه ریزی‌های لازم به منظور توسعه متوازن بخش‌های اقتصادی در سطح کشور صورت پذیرد؛ اما نکته‌ای که می‌بایست مورد توجه قرار داد آن است که بانک با توجه به رسالت‌ها و اهداف توسعه‌ای و در چارچوب ضوابط و مقررات بانک مرکزی و با رعایت سیاست‌های اعتباری مصوب بانک، اولویت‌های سرمایه‌گذاری بانک در بخش‌های مختلف اقتصادی مشخص و ابلاغ گردیده و امید است برای تحقق جهش تولید عملکرد قابل توجهی داشته باشیم.
حسن شریفی: از دیدگاه بانک ارائه تسهیلات یکی از اصلی‌ترین راههای حمایت از تولید می‌باشد. همچنین در کنار آن تولید کنندگان با مسائل بیشماری سروکار دارند که بانک به عنوان یک نهاد مالی معتبر در تأمین فضای امن سرمایه‌گذاری و کاهش ریسک‌های تولید کننده به وی یاری نماید. تسهیل در صدور ضمانت‌نامه‌ها، استفاده از ابزارهای نوین تأمین اعتبار، ایجاد پیوند میان تولید کنندگان و سایر بخش‌های پسین و پیشین به منظور تأمین مواد اولیه و فروش محصولات و کالاهای تولید شده از دیگر اقداماتی است که بانک می‌تواند در جهت جهش تولید انجام دهد.
فرشید طهمورثی: باعنایت به پرتفو و نیز رسالت بانک توسعه تعاون، ارائه تسهیلات و خدمات مناسب و مورد نیاز به بخش‌های تولیدی اعم از تسهیلات ریالی و ارزی، بسته‌های تسهیلاتی جذاب، ارزان قیمت و بومی سازی شده متناسب با نوع فعالیت تعاونیها می‌تواند نقش مثمر ثمری در جهش تولید ایفا نماید.
در همین راستا تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی تعاونی، افزایش سهم تولید از کل تسهیلات، تسهیل فرآیند پرداخت تسهیلات به واحدها و بنگاههای تولیدی تعاونی و در کل اولویت قرار دادن بخش تولید تعاون می‌تواند گام موثری در راستای جهش تولید در کشور باشد.
به نظر شما چه بخش‌هایی بیشترین ظرفیت سرمایه‌گذاری برای ارتقاء تولید کشور را دارا می‌باشد؟
ایرج شیخ زاده: در سال جهش تولید، آن دسته از بخش‌های تولیدی که نقش تعیین‌کننده‌تری در افزایش تولید و اشتغال و کاهش وابستگی به نفت ایفا می‌کنند، در اولویت هستند. در این خصوص، حمایت از شرکتهای دانش بنیان نیز می‌تواند در این روند، تسریع کننده باشد.
حمیدرضا البرزی: برخی از برنامه‌های پیشروی بانک با هدف کمک به ارتقاء تولید کشور به شرح ذیل می‌باشد:
توسعه اقتصادی بخش تعاون
کمک به استمرار فعالیت تعاونیهای فعال به ویژه در حوزه تولید و صادرات
تحقق برنامه ابلاغی در حوزه پرداخت تسهیلات تکلیفی و تبصره‌ای از جمله اعتبارات بند «الف» تبصره «18» قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری و...
رویکرد بانک به سمت تصمیم گیری غیرقضاوتی به ویژه در پرداخت تسهیلات خرد
افزایش حجم درآمدهای کارمزدمحور
افزایش حجم منابع پایدار و با کیفیت و نیز منابع ناشی از ایجاد تعهدات (سپرده‌های نقدی ضمانت‌نامه‌ها و اعتبارات اسنادی)
حفظ و افزایش سهم بازار انواع تسهیلات/تعهدات در محیط رقابتی و تنوع بخشی به محصولات
اعتبارسنجی مناسب متقاضیان و نظارت بیشتر بر مصرف تسهیلات و تعهدات به منظور احتراز از مطالبات غیر جاری
برنامه ریزی برای وصول مطالبات و اعمال سیاست‌های صحیح وصول مطالبات جاری و غیر جاری
تشویق مدیریت شعب استانها و شعب به بهبود شاخص‌های مالی و اقتصادی (بالاخص NPL، سودآوری و درصد منابع و مصارف) از طریق اعمال شاخص‌های مزبور در درجه بندی حدود اختیارات و نیز حد مجاز تخصیصی ماهانه.
پایش صحیح منابع با هدف پرهیز از رکود و استفاده بی رویه منابع و مصرف متناسب با هزینه‌های مستقیم جذب
فعال سازی بخش بانکداری شرکتی به منظور افزایش سودآوری و نیز پوشش نیازهای مشتریان بخش مزبور
بهره گیری از منابع تودیعی از رهگذر قراردادهای عاملیت و تفاهم نامه‌ها به منظور کاهش نرخ تمام شده پول
برنامه ریزی جهت تدوین سیاست‌های منطقه‌ای و متناسب با پتانسیل هر استان و صنعت
حسن شریفی: بخش تعاون به‌عنوان یک رکن فرابخشی اقتصاد و با دیدگاه انسان‌محور به فعالیت‌های اقتصادی، نزدیک‌ترین الگوی اقتصادی برای استقرار عدالت اجتماعی و تحقق شعار سال به شمار می‌رود. بخش تعاون دارای ظرفیتهای بسیاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی است که می‌تواند نقش مهمی در ایجاد جهش تولید و اشتغال پایدار ایفا می‌نماید.
فرشید طهمورثی: با توجه به اینکه تعاونیهای تاثیرگذار در کشور عمدتاً در بخش‌های صنعت و معدن، کشاورزی، مسکن و حمل و نقل فعالیت می‌نمایند و توان تولید محصولات و اعطای خدمات متنوع را دارا می‌باشند، این بخشها سهم به سزایی در توسعه اشتغال و درآمدزایی کشور دارند، لیکن تأمین مالی مناسب این بخشها می‌تواند در اولویت سرمایه‌گذاری بانک قرار گیرد.
برنامه‌های اعتباری بانک توسعه تعاون در سال جاری جهت کمک به جهش تولید چیست؟
ایرج شیخ زاده: اختصاص تسهیلات حمایتی به بخش‌های تولیدی تعاونی، امهال بازپرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی (به دلیل شرایط تحریمی و کرونا)، اختصاص تسهیلات ارزان قیمت، کمک‌های بلاعوض و یارانه‌های سود و کارمزد (در صورت وجود حمایت‌های دولتی و اختصاص ردیف بودجه) از جمله برنامه‌های اعتباری پیشنهادی است.
حمیدرضا البرزی: برخی از مهمترین بسته‌های اعتباری مصوب بانک عبارتند از:
بسته بخش تعاون (خرید تجهیزات و اقلام سرمایه‌ای) مورد نیاز دربخش های تولیدی و خدماتی
تسهیلات ویژه خرید تجهیزات و ادوات کشاورزی
بسته ویژه خودروهای سنگین و نیمه سنگین (مینی بوس/کامیونت/ون)
بسته ویژه تأمین تنخواه واحدهای تولیدی و خدماتی جهت پرداخت حقوق و دستمزد
بسته ویژه حوزه بهداشت و درمان
حسن شریفی: تدوین و تکمیل سیاست‌ها و بسته‌های اعتباری ویژه گروه‌های مختلف مشتریان با اولویت بخش تعاون، تدوین رویه شفاف و اجرایی جهت عملیاتی نمودن سیاست‌های اعتباری در بانک بر اساس اولویت‌های امور اعتباری، طبقه بندی، تخصیص و کنترل حد مجاز اعتبارات استانی، اخذ خطوط اعتباری ریالی صندوق توسعه ملی، تهیه و تدوین برنامه جامع آموزش‌های اعتباری جهت ارکان اعتباری در سطوح صف و ستاد، کنترل سیستمی امتیاز ایجادی حاصل از میانگین سپرده گذاری برای تسهیلات با اولویت عقود مشارکت، تفکیک خط کسب‌وکار صندوق توسعه ملی بر حسب منابع، مصارف، درآمد و هزینه به تفکیک سال و قرار داد و ارائه گزارش، از برنامه‌های اعتباری بانک می‌باشد.
بسته‌های پیشنهادی بانک با هدف کمک به افزایش تولید در سال جاری چه می‌باشد؟
ایرج شیخ زاده: با توجه به مباحث مطرح شده، بسته‌های پیشنهادی می‌بایست در خصوص فعالیت‌های تولیدی، نقش حمایتی و سرعت زایی داشته باشند. اگرچه سرعت نقش تعیین کننده‌ای دارد، اما اولویت بندی صنایع برای اختصاص منابع نیز اهمیت فوق العاده ای دارد. بدین معنا که جهش تولید می‌بایست پایدار بوده و دوام لازم را برای تأثیرگذاری در اقتصاد کشور در سال جاری و سالهای آتی داشته باشد و موجب افزایش رشد اقتصادی گردد.
حمیدرضا البرزی: علاوه بر موارد یاد شده در سؤال (7)، سایر محصولات قابل ارائه در بانک به شرح ذیل می‌باشد:
تسهیلات خرید ابزار و تجهیزات و تعمیر و بهسازی محل کار
بسته ویژه خرید دفتر محل کار
بسته ویژه اساتید و فرهنگیان
بسته پذیرندگان دستگاه POS (پایانه‌های فروش)
بسته ویژه مهندسین
بسته ویژه تعاونیهای تأمین نیاز اعضاء
بسته ویژه اصناف، تجار و بازاریان
حسن شریفی: بانک توسعه تعاون در نظر دارد با افزایش عمق مطالعات بازار ناظر بر شناسایی بخش‌هایی که با توجه به معضلات فعلی مثل تحریم قابلیت جهش دارند، با ارائه بسته‌های ویزه به حمایت از آنان بپردازد. به عنوان مثال صنعت پوشاک با توجه به رفتن بسیاری از برندها از کشور این قابلیت را دارد که با حمایت‌های بانکی بتواند از نظر تولید جهش یابد.
فرشید طهمورثی: در این خصوص تسهیلات متعددی برای تولید کنندگان، مصرف کنندگان و صنوف تعریف شده است و از مهمترین اهداف آن می‌توان به ایجاد سهولت در فروش محصولات واحدهای تولیدی، تسهیل خرید مواد اولیه تولید، افزایش توان خرید مصرف کننده ایرانی و تأمین مالی سریع‌تر تعاونیها اشاره کرد. در همین راستا با هدف کمک به جهش تولید؛ در حوزه ارزی نیز، انواع خدمات ارزی با اختصاص امتیاز ویژه به تعاونیهای تولیدی که دارای حداقل تعهدات ارزی ایفا نشده در سیستم بانکی باشند ضمن رعایت دستورالعمل‌های شناسایی مشتریان ارزی و سیاست‌های ارزی جاری بانک ارائه می‌گردد.
چه محصولات جدیدی در سال جاری برای حمایت از تولید قابل ارائه است؟
حسن شریفی: بانک توسعه تعاون در نظر دارد در راستای کمک به جهش تولید و حمایت از بخش تعاونی به کمک نهادهای ذیربط بخشی از محصولات خود را در زمینه‌های زیر متمرکز نماید:
الف) کمک به تکمیل و به بهره برداری رسیدن طرحهای نیمه تمام وتکمیلی در دست اجرای تعاونیها
تأمین تسهیلات مورد نیاز طرحهای نیمه تمام
کمک تأمین منابع مالی مورد نیاز طرحهای تکمیلی
ب) به ظرفیت رسانی وتواناسازی تعاونیهای اشتغالزای موجود
تسهیلات سرمایه در گردش تعاونیهای فعال
کمک به نوسازی و بهسازی خطوط تولید تعاونیهای تولیدی
ج) تسهیل توسعه طرحهای درحال بهره برداری تعاونی
د) بهبود فضای کسب وکار مشاغل خانگی توسط تعاونیها
فرشید طهمورثی: بانک توسعه تعاون علاوه بر تسهیلات ریالی در حوزه ارزی نیز فعالیت داشته و ارز مورد نیاز واردکنندگان مواد اولیه بخش‌های مختلف تولید، دارو، تجهیزات پزشکی و... گشایش اعتبارات و حواله‌ها را در شرایط تحریمی تأمین نموده و همچنان با قدرت و تسهیل موارد در این بخش به مسئولیت اجتماعی و ملی خود با افتخار عمل می‌نماید.
در سال جاری نیز گشایش انواع اعتبارات اسنادی، دیداری و مدت‌دار، صدور انواع حواله‌های ارزی، همچنین گشایش بروات اسنادی با بهره‌مندی از ارزهای قابل دسترس بانک مرکزی ج.ا.ا امکان‌پذیر می‌باشد. همچنین انواع ضمانت‌نامه‌های ارزی نیز در چارچوب بخش چهارم مجموعه مقررات ارزی قابل صدور می‌باشد.
راهبردهای بانک توسعه تعاون برای مدیریت مطالبات غیر جاری با رویکرد حمایت از تولیدکنندگان چه می‌باشد؟
حمیدرضا البرزی: همانطور که مستحضر هستید؛ رشد فزاینده مطالبات در بانکهای کشور در سالهای اخیر به دغدغه اصلی مدیران عالی بانک‌ها تبدیل شده و چاره اندیشی در رفع این معضل در صدر اهداف بانک‌ها قرار گرفته است. بانک‌ها برای جلوگیری از ایجاد و انباشت مطالبات غیر جاری اقدامات متعددی بکار می‌گیرند. یکی از برنامه‌هایی که در بانک توسعه تعاون توسط امور اعتباری و سرمایه‌گذاری در راستای اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلاتی در پیش گرفته شده است، راه اندازی سامانه رتبه‌بندی و اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلاتی (سدرا) می‌باشد و خروجی گزارش اعتبارسنجی سامانه مذکور در تصمیم‌گیری رکن اعتباری مورد استفاده قرار می‌گیرد و این اقدام حتماً در مدیریت بهینه منابع و مصارف و همچنین توان افزایش سودآوری و بهره‌وری بانک می‌تواند امری اثربخش باشد. مضافاً اینکه سایر موارد اعم از رعایت بهداشت پرونده‌های اعتباری از نظر شکلی و ماهوی، اعتبارسنجی مشتریان و بررسی اهلیت مشتری و کارشناسی طرح از جنبه‌های اقتصادی، فنی و مالی، رعایت شاخص‌های منتخب در رتبه‌بندی مشتری، نظارت در پرداخت تسهیلات، نیازسنجی دقیق درخواست متقاضی، اخذ تضامین معتبر و... حتماً در جلوگیری از شکل‌گیری مطالبات تأثیرگذار می‌باشد.
گفتگو: حورا خاکدامن
